Altijd als ik de heer Kuzu van de Turks-Nederlandse partij Denk door de
vergaderzaal van de Tweede Kamer zie banjeren word ik bekropen door het
vermoeden dat de geachte afgevaardigde op weg is om iemand een pak
rammel te geven.
In zijn houding en gestalte zit iets dreigends, maar z’n naam is daarentegen
vol van tederheid. Kuzu = lammetje.
Rond de eeuwwisseling hadden we een minister-president die op uitnodiging
van de Amerikaanse president Bill Clinton naar het Witte Huis kwam om
daar ons poldermodel uit teleggen. Het uitspreken van zijn naam zorgde soms
voor hilariteit bij de Amerikanen, want Wim Kok werd verstaan als Wim Cocq.
En cocq is volkstaal voor penis.
Intussen hebben ook de Fransen iets om te lachen, want duizenden Nederlanders
zien ene meneer Baudet als de man die ze komt verlossen uit de doffe ellende
van vele jaren wanbeleid door de gevestigde politieke partijen. Een baudet is,
volgens de woordenboeken, een ezel.
Het is om te huilen: met vreemdelingenhaat en ontkenning van menselijk
gedrag op de ontwikkeling van het klimaat kun je in Nederland een
machtspositie veroveren.
Gelukkig ging het nu nog om de verkiezing van provinciebesturen en om
kandidaten voor de Eerste Kamer. In dat gezelschap kunnen VVD en de
wat linksige partijen de jongens en meisjes van Baudet wel aan. In de
provinciebesturen vallen de gekozenen van het Forum in de duistere
schachten van de anonimiteit, want wat leden van provinciale staten te
zeggen hebben verdient geen regel in de regionale krant en geen seconde
op de regionale zenders.
Maar het blijft voor mij angstwekkend dat er zo veel Nederlandse kiezers
bereid zijn de slippen te dragen van zo’n rattenvanger als Baudet.
Dit wordt mijn 500ste stukkie voor Stroomopwaarts. Op mijn eigen
website ‘Vocalies’ ben ik al even over de 500 heen, daar post ik ook wel
eens (extra) kleine stukkies en agendaberichten. Zelf telde ik niet, maar
de hoofdredacteur van Stroomopwaarts telde wél, meestal, zo bekende
hij mij, omdat hij de titel van mijn stukkie pas later op mijn eigen website
zag en dus voor zijn eigen website volstond met de titel ‘Vocalies’,
aangevuld met een nummer. Ik heb met hem afgesproken dat we vanaf nu
ophouden met tellen en de titels overnemen. Zóóó onartistiek, tellen…
en zóóó 2008, het jaar dat ik begon met stukkies schrijven….
Overigens ben ik in de luxe positie dat ik op twee website mijn stukkie
kan posten: op ‘Stroomopwaarts’ en op ‘Vocalies’, iets waar ik blij
mee ben…
Dienden de stukkies in eerste instantie een therapeutisch doel (ik wilde
bijvoorbeeld niet mijn contact met de klassieke wereld verliezen, nadat
ik met pijn in het hart AVRO-klassiek verlaten had; ander verhaal…),
later werd het bijna ‘gewoon’: als ik iets over de klassieke muziek in het
algemeen of over de vocale klassieke muziek in het bijzonder te vertellen
had, deed ik dat. En ik kon lekker over dingen doortamboereren als ik
daar zin in had…
Ooit maakte ik me zorgen dat er binnen de klassieke wereld niet genoeg
materiaal zou zijn om over te schrijven, nou, dat had ik mis.
En sinds ik eind 2013 voor Musico reizen ging begeleiden was er helemáál
meer dan genoeg te melden.
Dus één hoeraatje voor de 500ste en dan fluks aan het werk, want ik
schrijf dit stukkie natuurlijk niet om veren in mijn reet te steken, het
moet over iets wezenlijkers gaan.
Dat meer wezenlijke vond ik in de opera ‘La Juive’ van Fromental Halévy.
Opera Vlaanderen is er vorige week mee in première gegaan. Dus vooral
voor de lezers van Vocalies in het zuiden van Nederland interessant
(Randstedelingen mogen er ook naar toe hoor, maar dan moeten ze wel
een eindje reizen en dat vinden ze vaak een heel ding… reizen). Er zijn
nog voorstellingen in Antwerpen en Gent, opschieten, want de laatste is
volgens mij 6 april en de kaartjes gaan als een dolle.
Van de website van de opera:
Regisseur Peter Konwitschny maakte van La Juive een gebalde voorstelling,
zonder conventionele toegiften op dramatisch en muzikaal vlak. De druk
van de samenleving, die onder invloed van religieus fanatisme leidt tot een
fatale vernietiging van de liefde, kwam zo helder bloot te liggen. De productie
kreeg de prestigieuze FAUST-prijs als beste opvoering van het operaseizoen
2014-2015 en werd internationaal met lof omgeven. In deze herneming van
La Juive horen we in de voornaamste rollen een volledig nieuwe bezetting
met o.a. in de hoofdrol de tenor Roy Cornelius Smith.
Het plot, zo kort mogelijk:
Het huis van magistraat Brogni staat in lichterlaaie. De jood Éléazar, ziet het
gebeuren, hoort het gehuil van Brogni’s pasgeboren dochter en staat voor een
dilemma: hij kan het meisje redden, maar waarom zou hij? Het was Brogni die
zijn twee zonen ter dood veroordeelde! Hij redt het meisje, adopteert haar
noemt haar Rachel.
Brogni, ervan overtuigd dat zijn dochter in de vlammenzee omkwam, is
ontroostbaar. Hij wordt priester.Éléazar en zijn dochter Rachel, ondertussen
een jonge vrouw, zijn ingeburgerd in Duitsland. Rachel is verliefd op de jood
Samuel. Samuel is in werkelijkheid prins Leopold, een christen, en getrouwd!
Als Rachel Samuels dubbelleven ontdekt, is ze zo woedend dat ze hun affaire
onthult, wetende dat ze zich daarmee haar eigen dood op de hals haalt. Op
interreligieuze relaties staat de doodstraf.
Éléazar verschijnt voor het gerecht. Daar ontmoet hij Brogni opnieuw,
die ondertussen tot kardinaal is opgeklommen. Die belooft hem het leven
van Rachel te sparen, als Éléazar zich bekeert tot het katholicisme. Heel
even overweegt hij het, maar opgehitst door de menigte slaat hij het aanbod af.
Meer nog, zinnend op wraak vertelt hij Brogni dat zijn dochter nog leeft en
zelfs gered werd door een jood. Meer geeft hij niet prijs.
Rachel gaat als eerste haar gruwelijke dood tegemoet. Net voor Éléazar het
schavot beklimt, waagt Brogni nog een laatste poging en smeekt hem te
vertellen waar zijn dochter is. Éléazar wijst veelbetekenend naar de trap
waarlangs Rachel net verdween, en gaat dan zijn dochter achterna…
In het filmpje een werkelijk fantastische vertolking van de grote aria van
Eleazar. Ik kan er niet naar kijken zonder tranen. Wat een geweldige
prestatie van Neil Shicoff!
In zijn verhalen over een Islamitische school in Amterdam noemde
minister Slob van onderwijs als verwijt onder meer dat de school de
leerlingen opvoedt tot deelnemers aan een ‘parallelle samenleving’,
met andere woorden tot een vorm van niet-samenleven met mensen
van een ander geloof dan het geloof dat op de school wordt gepredikt.
Minister Slob weet waar hij het over heeft. Hij is opgevoed In een
protestants-christelijke omgeving, die in velerlei opzichten een
parallelle samenleving vormde, maar ook vaak ruziemakend uiteenspatte
om een verschil van mening over de betekenis van een woord of zin in
het Oude Testament.
De Moslims kennen die geschillen ook en sommige extreme moslims
zijn zelfs bereid hun geloofsgeschillen met wapengeweld uit te vechten.
Zoals ook in de Middeleeuwen in Europa is gebeurd toen duizenden
gelovigen zich van de kerk van Rome hadden afgekeerd.
Die strijd is – wat het geweld betreft – wel uitgestreden. Maar de
verdeeldheid nog niet. Als ik minister Slob was zou ik het woord
parallelle samenleving niet als een verwijt willen gebruiken.
Oké, oké, u hebt nog wat van me tegoed. Ik los mijn belofte in: ik had u
beloofd van mijn wederwaardigheden in Frankfurt en Wiesbaden te vertellen.
We hadden een heerlijke reis. Nog een staartje van het lekkere februari-weer
(opwarming van de planeet heeft zo zijn voordelen…) een leuke groep, geen
last van het carnaval en prachtige producties. Ik deed er al kort verslag van
op de facebook-pagina van Musico. De laatste opera op de rol was het zorgenkind
van Bedrich Smetana: Dalibor. Tsja, wat moet je daar nou van zeggen?
Dat het terecht een zorgenkind was en is gebleven denk ik… Hier in Brabant
zouden we zeggen “Hij higgut nie, diejen Dalibor…” en dat dekt denk ik perfect
de lading. Het was het allemaal net niet. En niet dat de (jonge!) cast van Oper
Frankfurt er geen energie in had gestopt. Als de opera iets positiefs had, dan
was het wel energie.
Men had het thema van machtsstrijd en de verloren gegane liefde naar deze
tijd getrokken; tenslotte is dat de mode nowadays… De koning was in dit geval
een media-magnaat-en-omhoog-gevallen-presentator (de blitse schoenen
waarmee hij het podium over kon glijden vond ik nog de beste vondst), het
koor het klapvee en Dalibor iemand die tegen de valsheid in de social media
strijd. Als dat niet hedendaags is, weet ik het niet meer… Maar het hokte en
rammelde aan alle kanten, alle goedbedoelde pogingen ten spijt.
Een van mijn gasten zei naderhand: “als ik nog eens moest gaan en ik kende
de opera, dan zou ik deze avond vrij genomen hebben…” en hij had gelijk.
Ik denk toch dat we de oorzaak van deze niet geheel geslaagde poging moeten
zoeken bij componist en librettist zelf… Ik probeerde me voor te stellen hoe het
zou zijn geweest als de opera in zijn tijd gebleven was, met ridders en zwaarden
en kastelen… Ook dan zou het libretto gestokt hebben en de onderstroom van
energie net zo goed niet doorgevloeid hebben.
Nog maar eens een Brabantse uitdrukking? ‘Ge kunt van wankele planken gin
goei schuurke bouwen”, en zo was het.
Terug op de plank die opera, waar hij tientallen jaren lag…
Gelukkig sloten we de reis af met een geweldig concert van klarinettiste Sabine
Meyer en een geweldig het-dak-eraf spelend Frankfurter Opern- und
Museumsorchester. Vergeten was de avond ervoor, wat een heerlijke muziek!
Met dank aan John Adams, Leonard Bernstein, Erich Korngold en Aaron Copland!
Ik zoek op YouTube en vind een leuk filmpje over Dalibor. Kunt u zelf ook een
beetje oordelen. Ik ben benieuwd wat u ervan vindt!
Het Philips Muziekcentrum in Eindhoven lijdt een kwijnend bestaan.
Dat is jammer in een stad die alle hoogopgeleide nieuwkomers behalve
een fatsoenlijk huis ook een fatsoenlijk cultuuraanbod moet bieden, wil
je die kenniswerkers behouden.
De verliezen zijn groot en de programmering blijkbaar niet aantrekkelijk
genoeg voor een groot publiek. Het muziekgebouw wil de standaard niet
verlagen. Dat is een bekend dilemma.
Ik moet eerlijk zeggen dat ik vaker naar het Concertgebouw in Amsterdam
ga dan naar het muziekcentrum in mijn eigen stad. In de hoofdstad zijn
bijzondere dingen te zien, die in de provincie niet te zien zijn omdat er
simpelweg te weinig publiek voor is. Aan de Eindhovense zaal ligt het niet,
die is prachtig en de akoestiek is fantastisch.
Het zoveelste debacle doet mij denken aan de tijd dat het muziekcentrum
en het winkelcentrum de Heuvelgalerie gebouwd werden. We besteedden
er bij Omroep Brabant veel aandacht aan. Eindhoven kreeg dan ook iets
bijzonders.
Eindhovense muziekgezelschappen die dachten dat zij mee zouden kunnen
liften op de nieuwe voorziening kregen al gauw nul op het rekest. De
toenmalige directie haalde de neus op voor amateurkunst. Volgens mij is
er toen al iets mis gegaan tussen Eindhoven en het Philips Muziekcentrum.
Ter gelegenheid van de opening zonden wij het openingsconcert (Mahler)
live uit op de radio. Dat was toen best een klus waarvoor we expertise
van buiten inhuurden. Het ging goed en we waren trots. Een paar dagen
later verscheen de nieuwsbrief van het muziekcentrum waarin vooral NRC
en de Volkskrant werden genoemd omdat zij aandacht aan de opening
hadden besteed. Geen woord over de inspanningen van de regionale omroep.
Dat was een afknapper.
Later ben ik er nog wel eens geweest, op het kantoor van de PR-medewerker.
Hij liet me lijsten zien van plaatsen waar bezoekers vandaan kwamen.
Zelfs uit Leeuwarden vertelde hij, want het muziekcentrum wilde de
cultuurtempel van Zuid-Nederland zijn. Het mocht niet baten.
Er werd een nieuwe directeur ingevlogen die zijn sporen had verdiend als
manager van een sportcentrum en die alom werd gewaardeerd in de stad.
Dat mocht ook niet baten. Inmiddels is er alweer een gat in de begroting
en geen zicht op betere tijden. Er is iets mis in de relatie tussen het
muziekcentrum en Eindhoven en de ommelanden. Misschien wordt het tijd
dat eens te benoemen.
Enkele geringe succesjes van de jongeheer Max Verstappen hebben de liefhebbers
van het sportieve pookje in een staat van opperste hysterie gebracht.
‘Nederland maakt kans op een Formule-I race en die kans mogen we niet laten l
iggen’ bulderen de autodebielen in de kolommen die sommige kranten open
stellen voor iets dat ze ‘sport’ noemen.
Je kunt in de bermen zien welk deel van het publiek de kranten en andere media
denken te bedienen met zo veel publiciteit.
In de bermen vind je vooral achteloos weggeworpen blikjes van het limonademerk
dat Verstappen laat rondtollen op de asfaltlussen die speciaal voor deze waanzin
zijn gegoten.
De autolobby onder aanvoering van huisjesmelker prins Bernhard – net zo’n
schurk als z’n opa – probeert vier ton los te peuteren bij de overheid om zo’n
race mogelijk te maken op het oudecircuit in de duinen van Zandvoort.
Vanaf het moment dat Verstappen met zijn capriolen in de publiciteit kwam is
– volgens politiegegevens – het gedrag van sommige weggebruikers verslechterd:
onverantwoorde inhaalpogingen, meer snelheidsovertredingen.
Een auto is een vervoermiddel. Een auto is in verkeerde handen een moordwapen
. Te veel labiele mensen mogen zo’n wapen bedienen. Daarom zijn spelletjes met
auto’s slecht.
In deze verkiezingstijd doen collega’s van landelijke omroepen af en toe een beroep
op de mensen van Omroep Brabant. Wij weten beter dan zij wat er speelt in Brabant,
dat voor een aantal landelijke collega’s nog een wingewest is in de oude zin van
het woord.
Woensdag was ik aan de bak voor een live-interview bij Grootnieuwsradio. Ik moet
bekennen dat ik nog nooit van deze blijde christelijke zender had gehoord. In het
voorgesprek legde de dame van de redactie al sterk de nadruk op het boerenkarakter
van Brabant. Dus ik had wat uit te leggen.
Vanmorgen was mijn collega Frances te horen bij BNR Nieuwsradio. Ook daar ging
het vooral over ‘landbouwprovincie Brabant’.
Dat stoort me. Natuurlijk is de landbouw van enorme betekenis, maar als je kijkt wat
er de afgelopen tien jaar in Brabant is gebeurd dan kun je toch niet meer met droge
ogen beweren dat wij een boerenprovincie zijn.
Zuidoost Brabant is mainport, samen met de luchthaven Schiphol en de Rotterdamse
haven. Hier in (groot) Eindhoven, de Peel en de Kempen wordt het geld voor
Nederland BV verdiend. In Noordoost Brabant bloeit een foodsector die z’n weerga niet
kent. In het westen hebben we Maintenance Valley. Het is natuurlijk niet voor niks
dat de werkgeverspartij VVD het in Brabant beter doet dan de van oorsprong
boerenpartij CDA.
In de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen speelt landbouw een grote rol,
maar niet zo groot als milieu, klimaat en energietransitie. Zelfs niet zo groot als de
verkeersproblematiek waar de provincie mee worstelt als gevolg van die enorme
economische groei.
De presentatrice van Grootnieuwsradio confronteerde mij met een carnavalslied
waarin Brabanders worden opgeroepen te gaan stemmen. Dat was voor haar een
onbegrijpelijke actie. Wachtend op het moment dat het interview begon hoorde ik
de uitzending. Een jongeman (typetje singer-songwriter) bezong zijn liefde voor
de Heer. Wat is het verschil dacht ik. In beide gevallen wordt muziek gebruikt
om een boodschap te verkondigen. Ik had er iets over willen zeggen, maar ik moest
de presentatrice eerst vertellen dat maar veertig procent van de Brabanders carnaval
viert en niet, zoals zij zei dat heel Brabant net carnaval achter de rug heeft. Een
groot deel van Brabant heeft gewoon gewerkt, hoe denk je anders dat we mainport
worden, zei ik dan maar.
We zijn een wingewest waar iedereen in Nederland van profiteert maar in deze
21ste eeuw zijn we slim genoeg om zelf aan de knoppen te zitten.
Sinds ons contact met de Italiaanse buren blijkt hoe ingewikkeld onze taal is.
Hoe zullen buitenlanders ooit onze specifieke uitdrukkingen kunnen begrijpen
Wat bedoelen wij met de uitdrukking: wat heb ik nou aan mijn fiets hangen?
Maar er zijn ook Nederlanders voor wie niet elke uitdrukking direct duidelijk is.
Deze week werd ik geïnterviewd door een dame van de Barneveldse Krant waar
ik in 1972 mijn eerste schreden op het pad van de media zette. Ze is bezig met
een verhaal over een markante persoonlijkheid die in die periode nationaal nieuws
werd omdat zijn bandenberg in brand stond en de rookwolken tot in Utrecht te
zien waren. Als jongste verslaggever heb ik daar over geschreven.
Mijn Barneveldse college wilde van mij een typering van de bandenkoning bij
wie ik een aantal keren op bezoek was geweest in zijn woonwagen te midden
van misschien wel honderdduizenden banden. “Het was een man die zijn eigen
naad naaide”, zei ik. In Brabant toch een vrij normale uitdrukking. Die kende
ze niet. “Het was iemand die zich van God noch gebod iets aantrok”, zei ik
opeens beseffend dat ze in de biblebelt hun eigen woorden hebben om aan te
duiden dat iemand zijn eigen gang ging.
Er zijn altijd geruchten geweest over de oorzaak van die brand. De journaliste
vroeg mij wat ik dacht van het gerucht dat de brand was aangestoken door
iemand van de gemeente om maar van die bandenberg af te zijn. Ik zei dat ik
dat van alle geruchten de meest onwaarschijnlijke vond. “Iemand zei: in de
brand uit de brand”, zei de interviewster. Om er aan toe te voegen dat zij niet
begreep wat daarmee bedoeld werd. Dat heb ik uitgelegd.
Deze week antwoordde ik een jonge collega van Omroep Meierij op een vraag
dat er “niks op de rol stond”. Ik kreeg een mail terug met de vraag waar hij
die rol kon bekijken. Toen ik hem vertelde dat ik dat overdrachtelijk bedoelde
bekende hij dat hij die uitdrukking niet kende.
Tja, en leg dat allemaal maar eens uit aan een Italiaanse.
Tijdens de Musicoreis in Frankfurt dompelen we ons onder in opera: zes
voorstellingen in vier dagen… “Dat kan helemaal niet”, zult u zeggen en dat
klopt: twee avonden gaan we in twee groepen uiteen: een deel gaat naar de
ene opera in de Oper Frankfurt en een ander deel reist naar Wiesbaden voor
de andere opera.
De gasten die op 2 maart naar Wiesbaden gaan krijgen daar ‘Salome’, van
Richard Strauss met ‘onze eigen’ Frank van Aken in de rol van Herodes. Ik
zag de trailer op YouTube en was verkocht. Zonder ook maar iets weg te geven
hebben ze er in Wiesbaden een buitengewoon spannende trailer gemaakt. Ik
wou dat ik het lijntje van sopraan Sera Gösch had… wat een lijf (en er zit geen
spoortje sopranennijd in deze opmerking).
Tenor Frank van Aken zingt de rol van Herodes. Hij begon met studeren aan
het Conservatorium in Utrecht toen ik er net weg was en op de een of andere
manier heb ik hem altijd gevolgd… Hij gaat mijn pad nu niet kruisen, want ik
ga op die avond met het ander deel van mijn groep naar de Oper Frankfurt,
voor ‘Dalibor’, waar ik hier al over schreef…
De rol van Salome is een loei-zware, acterend, zingend en qua psychologische
verwerking. Je maakt het mij niet wijs dat je een paar avonden achter elkaar
rollebollend met het net afgehakte hoofd van Johannes de Doper over het toneel
kunt gaan en er dan géén last van hebt, ’s nachts in je bed…
Ik hoop dat het gezelschap iets doet aan de verwerking van dit soort ervaringen
voor haar zangers, maar ik betwijfel het. Vaak moet je als zanger zelf zorgen voor
de broodnodige psychische bijstand.
Toch maar effe het plot, zo kort mogelijk?
Profeet Johannes de Doper is door koning Herodes opgesloten. Hij orakelt over
de komst van de verlosser; niemand begrijpt wat hij zegt.
Hij trekt wel de aandacht van de dochter van Herodes, Salomé. Ze is beeldschoon
en nog maar net volwassen, opgegroeid in een verderfelijke omgeving en tot op het
bot verwend, is ze gewend alles te krijgen waar ze haar zinnen op gezet heeft en
ze zoekt de grenzen van die zinnen op… Ze beveelt Johannes uit zijn kerker te laten.
Haar eerste gevoel van afgrijzen verandert snel in aanbidding. Ze wil Johannes
kussen, maar die moet niets van haar hebben. Als Salomé blijft aandringen
vervloekt Johannes haar en keert terug naar zijn kerker.
Herodes heeft incestueuze bedoelingen met Salomé. Ze maakt handig gebruik
van zijn gevoelens door hem te chanteren: ze zal voor hem dansen, maar als
beloning moet hij haar geven wat ze wil. Hij stemt toe en na de dans vraagt ze
om het hoofd van Johannes. Uiteindelijk krijgt ze het hoofd en kan ze de mond
kussen; die mond kan haar nu niet meer weigeren…
Zelfs voor de decadente Herodes is dit te veel en hij beveelt haar te doden.
De opera leent zich natuurlijk voor lekker tegendraadse ensceneringen. Volgens
mij lossen ze het in Wiesbaden goed op en niet al te bloederig, maar ik heb er
versies van gezien die je de haren te berge doen rijzen. Slechts ééntje live
rouwens: ergens einde tachtiger jaren in Amsterdam, toen regisseur Harrie Kupfer,
toch al niet bekend om zijn subtiliteit, het presteerde Salome op handen en
voeten voorover van een glazen trap te laten lopen; het werd een aantal mensen
in de zaal te gek. Er zijn films van de opera. Daar kun je met special effects natuurlijk
een heel eind verder dan op het toneel… nondepatatten, de bloederige ensceneringen
van Lord of the rings zijn er niks bij.
Bij al die discussie zou je bijna vergeten dat het natuurlijk geweldige muziek is,
dit meesterwerk van Richard Strauss en dat het gegeven zich er uitstekend voor
leent de psychologische gelaagdheid van de hoofdrollen uit te diepen.
Hoe dan ook: het wordt een prachtige avond daar in Wiesbaden.
Ik ga hier geen bloederige filmpjes opladen. Ik vond een mooie ‘sluierdans’ van
sopraan Malin Byström, in een regie van Ivo van Hove (!) van de Nationale Opera.
Petje af voor de sopraan. Ze kan zelfs laten zien hoe ze tijdens de dans haar eigen
weerzin overwint en haar emoties inzet om te krijgen wat ze wil. Je ziet de hand
van de regisseur: mooie vondst met de dans op de achtergrond. Ivo van Hove is
een hele grote!
Laurent
22 maart 2019 at 22:56
Je verwoordt precies mijn gedachten.
Irene
26 maart 2019 at 13:00
Met de benaming ‘rattenvanger’ slaat u de spijker op zijn kop.