Vocalies (420) Wenen (1) 20 november 2016

(Door Marlies)

Ze is weer terug, uw Vocalies, terug van een 4-daagse trip naar Wenen met
tien alleraardigste gasten van Musico.  Reden om hier weer eens een stukkie te
schrijven over de producties waar we getuige van mochten zijn. Ik heb u
bepaald weinig bediend in de afgelopen maanden; dat gaan veranderen.

De aardigste ‘productie’ was misschien wel Wenen zelf; als je van (klassieke)
muziek houdt moet je dáár zijn; de stad bulkt er werkelijk van. Je zou er
makkelijk een aantal maanden kunnen verblijven en dan iedere avond naar
een andere prachtige uitvoering kunnen gaan, gesteld dat je daar het geld voor
had, want goedkoop is de stad niet…

Goed, wij begonnen onze 4-daagse met een uitvoering van Giuseppe Verdi’s
‘Macbeth’ in het Theater an der Wien (dat kort geleden haar 10-jarig bestaan
als opera-theater vierde; het gebouw staat er al veel langer) .

Tijdloos als de thematiek van ‘Macbeth’ is (machtswellust en de desastreuze
gevolgen daarvan) , kun je er als regisseur alle kanten mee uit en juist daarin
schuilt het gevaar: regisseurs gáán er soms alle kanten mee uit, behalve de
goeie…

Even – in het begin – gingen de haren in mijn nek rechtop: ‘Macbeth’ begint
in de originele versie met een heksenkoor ergens op een vlakte in Noord-
Engeland en hier had de regisseur gekozen voor een nachtclub, en van het
koor androgyne wezens gemaakt door ze (geraffineerd, dat wel) voor de ene
helft man en voor de andere helft vrouw te laten zijn.

Ik moest eraan wennen maar sprak mezelf toe zoals ik mijn gasten had
toegesproken: “Zet je geest  open en ga mee in het parallelle universum dat
opera is en laat je meevoeren; probeer niet tegen de stroom in te roeien met
logica, want dan heb je geen avond…”. Vanaf dat moment ging het goed,
eigenlijk steeds beter.

De heksen zongen te mooi; bij ‘Macbeth’ in Boedapest zongen ze zoals ik het
voor deze rollen het liefste heb: schel, bij het lelijke af en daardoor
buitengewoon dreigend.

Dat ‘probleem’ van te mooi zingen gold eigenlijk ook  Lady Macbeth: te mooi,
bijna schools. Een hele jonge Adina Aaron (ik heb nergens kunnen vinden
wanneer ze geboren is) zong de rol en kwam er goed doorheen. Ze acteerde
geweldig, is een prachtige, slanke, zwarte vrouw en heeft alles mee, maar
wellicht is het nog wat vroeg voor deze zware rol.

Aan het eind in de even beroemde als beruchte slaapwandelaria koos ze er
– waarschijnlijk bewust – voor de hoge C niet te zingen, ze octaveerde ‘m en ik
zakte teleurgesteld terug in mijn stoel. Op die C had ik nou net mijn gasten
geattendeerd; als-ie lukt is-ie spectaculair en onvergetelijk. Als-ie míslukt
blijft-ie je achtervolgen als het onvermogen van het Nederlands elftal uit
penalty’s te scoren. Beter octaveren dan ‘m laten mislukken, maar ik vond het
een gemiste kans.

Niet onvermeld mag blijven dat onze ‘eigen’ Jeroen Bosch nog om de hoek
kwam kijken: aan het begin van de derde acte liet men een gazen doek zakken
en projecteerde daarop een bloedstollende video van de ergste scènes die hij
in zijn schilderijen ten tonele heeft gevoerd. Daaráchter heeft Macbeth zijn
tweede ontmoeting met de heksen, die hem gerust stellen met voorspellingen
die hij verkeerd interpreteert. Ik deed af en toe mijn ogen dicht, zó vreselijk
was de video. Meer en meer leken de beelden te kloppen bij de tekst van
Macbeth en dat was nou eens een vondst waar ik de regisseur om had kunnen
knuffelen.

De heksen zeggen Macbeth dat hij zal blijven overwinnen tot het woud van
Birnam tegen hem op marcheert en dat hij niet door een ‘gewone, uit een
vrouw geboren man’ gedood kan worden. Als de Schotten zich vervolgens bij
hun opmars verschuilen achter afgebroken takken van Birnam Wood en
MacDuff zegt dat hij niet gewoon uit een vrouw geboren is, maar uit de buik
van zijn moeder is gescheurd, zijn de rapen definitief gaar; Macbeth wordt
dodelijk getroffen, sleept zich naar zijn eerder overleden vrouw en sterft bij
haar, terwijl achter hen de nieuwe koning opstaat.

Een geweldige eerste avond dus, daar in Wenen. De mooiste van de drie, vond
ik… Buiten regende het dat het goot en dat hielp ons snel weer op aarde terug
te keren, uit het parallelle universum dat opera heet…

In het filmpje ‘de andere’ donkere Lady Macbeth die de rol beroemd heeft
gemaakt: Shirley Verrett. De geluidskwaliteit is niet top, maar de magie die er
van haar uit gaat wel!

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vocalies (406) Macbeth 7 juni 2016

(Door Marlies)

U hebt nog één Budapest-verhaal van me tegoed: onze bezoeken aan de Verdi-
opera’s Macbeth en Otello.

Over Otello schreef ik al eens. Ik was vorig jaar in de stad en zag toen met
mijn echtgenoot dezelfde enscenering. Het lichtplan is niet aangepast sinds
mijn opmerkingen daarover, beetje flauw om niet naar Vocalies te luisteren
vindt u niet? Grapje, lezers, grapje…

Goed, blijft over Macbeth, oftewel Macbetto; het is altijd een beetje
vervreemdend om de Engelse, Shakespeariaanse namen te horen
‘ver-italiaansen’, maar het went vlug, kan ik u verzekeren.

De uitvoering was er een zoals opera moet zijn: een tamelijk traditionele
enscenering met moderne vondsten die het verhaal dienden en niet uit zijn
voegen haalden. (Een gast formuleerde ooit, tijdens een eerdere reis een
enscenering ‘zoals die moet zijn’ als: “het was een echte opera: pruiken, jurken
en aan het einde iedereen dood”).

Lady Macbeth had een stem als een dragonder, haar ijzige karakter van
manipulator kwam niet helemaal uit de verf, daarvoor sloeg het vibrato teveel
naar beneden en was haar acteren te ‘fladderig’, ik kan het niet anders
formuleren. Dat ze een slechte vrouw was, kwam uit de verf: pfoe wat een
volume… Ik zou de rol graag eens zingen, kan ik lekker al mijn duistere kanten
aanspreken, maar ik zou proberen een ijzig, Turandot-achtig koud blauw
geluid ‘aan te zetten’ en uiterst terughoudend acteren.

Macebth was geen groot acteur, wel een uitstekend zanger en zijn slotscene,
als hij dodelijk gewond terugkeert op het toneel en de bloedvlek op zijn hemd
steeds groter wordt (een van die technische vondsten die het verhaal
dienden…) en hij vervolgens dood dóór het toneel zakt, had mij bij de strot: ik
kreeg met hem te doen, toch, ondanks de moordenaar die hij was…

De heksen aan het begin (eindelijk mag een vrouwenkoor schel en lelijk
zingen, bijna kakelen!) waren fenomenaal en genoten zichtbaar van hun rol.
Bloedstollend was de scène waarbij de witte ‘spookhoezen’ van hun hoofden
getrokken werden en hoog in de coulissen bleven hangen, ik zat als bevroren
in mijn stoel. Alle bijrollen waren uitstekend bezet, ook al een compliment
waard!

Deze regisseur kon een toneelplaatje maken, bijna overal zonder de vaart van
de opera in gevaar te brengen: geweldig.

En er was nog iets fascinerends: men had een enorme dia-projectie op de
achterwand van het toneel gemaakt van de verrichtingen van een
zandkunstenaar. In een handomdraai wist hij van de weergave van het profiel
van een kasteel een doodskop te maken, met op zijn hoofd als kroon datzelfde
kasteel. Bloedstollend en buitengewoon artistiek.

Het verhaal van Macbeth is niet in een handomdraai uit te leggen: er gebeurt
heel veel; ik las ergens dat Verdi buitengewoon genoten zou hebben van het
componeren van bovennatuurlijke scènes, nou dat is hoorbaar.

Weet u wat: zoekt u zelf op YouTube.: er is een zeer goed te pruimen film
gemaakt, ergens in 1986 als ik het goed heb. Ik laad in de tussentijd uit
diezelfde film de laatste aria van Lady Macbeth op, gezongen door Shirley
Verrett: de combinatie van haar uitstekend vakmanschap als actrice en als
zangeres, gecombineerd met haar speciale timbre zorgen hier voor kippenvel.
En die laatste toon: als je bereid bent het risico te nemen heeft die hoge c een
bloedstollend effect.

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *